صفحه معرفی مرکز

مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی

      تاسیس هسته اولیه تحقیقات کشاورزی استان در سال 1340 رخ داده است ولی رسما مرکز تحقیقات کشاورزی در سال 1370 و مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام جهاد سازندگی در سال 1369 تاسیس و در سال 1381 این دو مرکز با هم ادغام شده اند.  طی 27 اسفند 1394 نیز مرکز تحقیقات کشاورزی و مرکز آموزش کشاورزی استان با هم ادغام گردیدند

 بخش های تحقیقاتی مرکز:

بخش تحقیقات علوم دامی

     بخش تحقیقات علوم دامی درسال 1363 به منظور مطالعه و تحقیق روی مسائل مختلف دامپروری، استفاده بهینه از امکانات و توانمندی‌های دامپروری استان فعالیت خود را آغاز نمود. در سال 1369 با توجه به تفکیک وظایف وزارتخانه‌های جهاد سازندگی و کشاورزی منفک و به وزارت جهاد سازندگی پیوست. در برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی کشور دامنه فعالیتها در استان با تاسیس و راه‌اندازی تعداد پنج ایستگاه در شهرستانهای استان و جذب کارشناسان مورد نیاز گسترش یافت. در سال 1381 مجددا با مرکز تحقیقات کشاورزی ادغام گردید که در حال حاضر از پتانسیل سه ایستگاه تحقیقاتی بهره می‌برد.

ایستگاه بوقلمون کشور

     ایستگاه تحقیقات بوقلمون کشور در سال 1371 جهت انجام پروژه‌های تحقیقاتی در مورد بوقلمون و طرح‌های آبخیزداری تاسیس شده است. این ایستگاه در غرب شهرستان خداآفرین و به فاصله 35 کیلومتری آن، در جوار روستای تاتار و در کناره رودخانه ارس واقع شده است. از نظر شرایط جغرافیایی ایستگاه تاتار در مختصات جغرافیایی 39 درجه و 1 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 47 دقیقه طول شرقی واقع شده و با ارتفاع 350 متری از سطح دریا یکی از نواحی 103 گانه بیوسفریک جهان محسوب می‌شود. در حال حاضر برای بهره‌گیری از علم هواشناسی و جمع‌آوری داده‌های کاربردی ایستگاه هواشناسی کلیماتولوژی در داخل این مجموعه فعال می‌باشد. امروزه فعالیتهای تحقیقاتی و علمی ایستگاه تحقیقات بوقلمون کشور توسط اعضای هیات علمی و محققین بخش تحقیقات علوم دامی برنامه‌ریزی و پشتیبانی می‌گردد.

ایستگاه تحقیقات غاز ملکان:

     این ایستگاه تحقیقاتی در سال 1372 جهت اجرای طرحها و پروژه‌های تحقیقاتی در مورد غاز، گیاهان دارویی و صنوبر تاسیس شده است. مساحت ایستگاه 76 هکتار بوده و در 8 کیلومتری شهر ملکان در نزدیکی روستای لکلر در طول شرقی 46 درجه و 4 دقیقه و عرض شمالی 37 درجه و 8 دقیقه واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 1285 متر و نزدیکترین رودخانه به ایستگاه رودخانه مردق بوده که فاصله آن تا ایستگاه 5 کیلومتر است. در حال حاضر این ایستگاه تحقیقاتی دارای 2300 متر مربع زیربنای ساختمانی است و توسط پرسنل مستقر در ایستگاه و اعضای هیات علمی و محققین مرکز تحقیقات استان بلحاظ علمی برنامه‌ریزی و پشتیبانی می‌گردد.

ایستگاه تحقیق و توسعه بوقلمون ایران – بناب

     ایستگاه تحقیقات بناب در سال 1372 جهت انجام طرحهای تحقیقاتی در مورد مرغان مروارید و گیاهان شور پسند تاسیس شد. در حال حاضر با محوریت علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور عملیات زیر بنایی پروژه احداث ایستگاه تحقیق و توسعه بوقلمون کشور که از سال 1395 شروع شده است در حال اجرا است. ایستگاه در 7 کیلومتری شهرستان بناب جنب سازمان انرژی اتمی بناب در طول شرقی 46 درجه و 2 دقیقه و عرض شمالی 37 درجه و 23 دقیقه واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریا 1280 می‌باشد.

     بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی

     این بخش ابتدا با نام اداره اصلاح و تهیه نهال و بذر از سال 1338 در سطح استان آذربایجان شرقی فعالیت­های خود را آغاز نموده و از سال 1342 با تاسیس ایستگاه سهند، تحقیقات باغبانی نیز در زمره فعالیت های تحقیقاتی این  بخش قرار گرفته است. می توان گفت تحقیقات کشاورزی مربوط به بخش اصلاح بذر بطور منسجم از سالهای 59-60 در اراضی تحویل موقت توانیر شروع و بعد از خرید ایستگاه تحقیقاتی خسروشاه به محل فعلی انتقال یافته است. لازم به توضیح است قبل از تشکیل موسسه تحقیقات دیم مراغه و نیز استان جدید اردبیل، ایستگاه آلاروق اردبیل و ایستگاه غله دیم مراغه جزو ایستگاههای تحقیقاتی مرکز آذربایجان شرقی بوده اند.

ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند

     این ایستگاه  در ابتدای تاسیس بنام ایستگاه باغبانی آذرشهر بوده و از سال 1378 با تصمیم شورای عالی تحقیقات بنام ایستگاه باغبانی سهند تغییر یافته است. در ایستگاه سهند تحقیقات به زراعی و به نژادی روی درختان هسته دار زردآلو و بادام صورت می گیرد که حاصل آن معرفی چندین رقم پر محصول و دیر گل بادام و زردآلو بوده است. از آنجمله می توان به ارقام: اسکندر، آراز، جلیل و ... اشاره کرد.

بخش تحقیقات جنگل و مرتع

     هسته اولیه تحقیقات منابع طبیعی استان آذربایجان‌شرقی در سال 1353 با اجرای دو طرح در تبریز توسط بخش جنگل‌ها و مراتع تشکیل گردید. بعد از تفکیک وظایف وزارتین سابق جهاد سازندگی و کشاورزی در سال 1370، این بخش بطور رسمی به‌عنوان یکی از بخش‌های تحقیقاتی "مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام آذربایجان شرقی" تشکیل و در زمینه‌های جنگل و مرتع به فعالیت تحقیقاتی پرداخت. در سال 1379 به دنبال ادغام وزارت جهاد سازندگی و وزارت کشاورزی، بخش تحقیقات منابع طبیعی به گسترش فعالیت‌های تحقیقاتی خود افزوده و حیطه تحقیقاتی‌اش را علاوه بر "جنگل" و "مرتع" در بخش‌های ذی‌ربط دیگر از جمله" زیست فناوری"، "حمایت و حفاظت"، "گیاهان دارویی" و "گیاه شناسی" ادامه داد. امروزه این بخش تحت عنوان "بخش تحقیقات جنگل و مرتع" با داشتن 6 گروه "مرتع، جنگل، حمایت و حفاظت ، گیاه‌شناسی، زیست فناوری و نیز گیاهان دارویی " انجام فعالیت می کند.

بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی

   بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی در استان از سال 1338 با نام آزمایشگاه آفات و بیماریهای گیاهی به عنوان زیر مجموعه‌ای از موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی ( آفات و بیماریهای گیاهی  سابق) کارهای خود را در یک اتاق داخل ادارة کل کشاورزی شروع کرد و در راستای برنامه‌های موسسه و اهداف وزارت کشاورزی فعالیت نمود. کادر علمی آن بسیار اندک بوده و تمام مسائل گیاهپزشکی توسط این افراد بررسی و چاره‌جوبی می‌شد. با تغییر و تحولات اداری و علمی در موسسه این آزمایشگاه نیز فعالیت‌های علمی خود را در زمینه تشخیص آفات، بیماریها و علفهای هرز و همچنین شیوه‌های کنترل و جلوگیری از خسارت آنها پیگیری کرده و در جهت تخصصی کردن تدریجی افراد و افزایش توان علمی آنها در اجرای طرحها و بکارگیری کادر مستعد برای حل مسائل گیاهپزشکی برنامه‌ریزی نمود. در اوایل فعالیت ازمایشگاه مناطق گسترده‌ای از شمال غرب کشور شامل استانهای همجوار نیز از تجربیات و خدمات علمی و فکری پرسنل آن بهره‌مند بودند. در سال 1359 این آزمایشگاه از محل سازمان کشاورزی به محل جدید خود واقع در کوه احمد داغی منتقل شد در این محل آزمایشگاه برای تمام قسمت های تحقیقاتی مورد نیاز ، گلخانه، موتوری، انبار و خانة سازمانی برای پرسنل، کتابخانه، موزه و … طراحی و در نظر گرفته شده بود. نهایتاً از مرداد ماه 1373 به ساختمان جدیدالتاسیس خود در مرکز تحقیقات کشاورزی واقع در ایستگاه خسروشاه منتقل گردید. فعالیت‌ها و خدمات ارزنده علمی همکاران بخش در قالب طرحهای تحقیقاتی در زمینه های مختلف مسائل گیاهپزشکی به اجراء در آمده و نتایج آنها در تصمیم گیری های کلان وزارت کشاورزی مورد توجه و استفاده بوده است. تعداد زیادی طرح‌های تحقیقاتی در زمینه آفات ( زراعی، درختان میوه) ، بیماریها و علفهای هرز و آزمایش سموم ( حشره‌کش، قارچکش، علف‌کش و…) کنترل بیولوژیکی ، جوندگان و… در طی سالیان فعالیت این بخش اجرا شده و نتایج آنها به صورت گزارشات پژوهشی ، گزارشات نهایی ، پوستر ، دستورالعمل و توصیه فنی و مقالات علمی در نشریات معتبر داخلی و خارجی منتشر شده و مورد استفاده قرار دارد. تعدادی از عوامل خسارت زا از این بخش برای کشور و در مواردی برای دنیا شناسایی و گزارش شده است که مورد استفاده دانش پژوهان خصوصاً محققین و گیاهپزشکان رشته کشاورزی بوده و خواهد بود.

بخش تحقیقات آبخیزداری

     در سال 1370، این بخش بطور رسمی به‌عنوان یکی از بخش‌های تحقیقاتی "مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام آذربایجان شرقی" تشکیل و در زمینه‌های آبخیزداری به فعالیت تحقیقاتی پرداخت. در سال 1379 به دنبال ادغام وزارت جهاد سازندگی و وزارت کشاورزی، این بخش نیز در مجموعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی به فعالیت خود تداوم داد.

ایستگاه تحقیقاتی،  آموزشی و ترویجی پخش سیلاب برآبخوان تسوج

     ایستگاه آبخوان تسوج در سال 1375 جهت انجام امور تحقیقاتی،‌ آموزشی و ترویجی به همت بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان در راستای احداث ایستگاه‌های آبخوان‌داری کشور تاسیس گردید. مساحت  عرصه تحقیقاتی و مطالعاتی 3000 هکتار می باشد که در فاز اول 700 هکتار از آن به عنوان عرصه پخش سیلاب انتخاب گردیده است. این ایستگاه در 3 کیلومتری بخش تسوج از توابع شهرستان شبستر در شمال دریاچه ارومیه در شیب جنوبی میشو داغ در محدوده 18 و 45  تا33 و 45  طول شرقی و15 و 38 تا 24 و 38 عرض شمالی بر روی مخروط افکنه امستجان و انگشتجان واقع شده است. ارتفاع متوسط عرصه پخش 1700 متر از سطح دریا و میانگین بارش 11 ساله (91-80) منطقه در حدود 259 میلی متر و متوسط دمای سالانه 13/4 درجه سانتیگراد می باشد. بیش از 95 درصد اراضی دارای بافت سبکSandy loam) ) و 75-35 درصد سنگریزه در سطح الارض و تحت الارض و جزو خاکهای Entisols می باشد.

ایستگاه تیکمه داش

     ایستگاه تیکمه داش با 302 هکتار وسعت در 75 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان تبریز در کنار جاده تبریز – تهران و در موقعیت جغرافیائی 37.45 درجه عرض شمالی و 45.55 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. . ارتفاع اراضی آن از سطح دریا 1800 الی 2000 متر است وجزء حوزه آبخیز قزل اوزن می باشد. براساس آمار هواشناسی شهرستان تیکمه داش و حومه دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد بوده و در منطقه نیمه خشک قرار دارد , حداقل مطلق درجه حرارت آن در زمستان 25 درجه سانتی گراد زیر صفر و حداکثر مطلق آن در تابستان تا 32 درجه سانتی گراد بالای صفر می رسد متوسط بارندگی ده ساله آن 386 میلمتر در سال می باشد . بیشتر از 5 ماه از سال منطقه پوشیده از برف و یخبندان است و 91 درصد جریان آبهای سطحی بعدار ذوب شدن برف اتفاق می افتد . اراضی منطقه از بقایای مواد آتشفشانی تشکیل شده و عمق آن به چند متر می رسد که دنباله کوههای آتشفشانی قافلانکوه و قسمت جنوبی آن را کوههای مورگانی تشکیل داده است . طبقه بندی سنگهای منطقه به دوره میوسن می رسد و جزء تشکیلات طبقات فارس فوقانی است. علل انتخاب منطقه برای احداث ایستگاه تحقیقاتی اراضی ایستگاه از نظر شرایط اکولوژیکی، توپوگرافی، ادافیکی و مشخصات خاک جزء اراضی تیپیک فرسایش یافته ویکی از مناطق اصلی دیم کاری استان می باشد . این اراضی توسط کارشناسان داخلی و خارجی (FAO) پس از بررسیها و مطالعات کارشناسان مناسب برای اهداف مطالعاتی در مورد فرسایش و آبخیزداری تشخیص داده شده و انتخاب گردیده است .

ایستگاه خواجه

     ایستگاه با اهداف مدیریت و حفاظت خاک در اراضی تخریب شده حوزه آبخیز آجی چای در سال 1373 در کیلومتر 30 جاده تبریز _ اهر استان آذربایجان شرقی در موقعیت جغرافیایی 17، 09، 38 شمالی و 08 ، 39 ، 46 طول شرقی در خروجی حوزه و عرصه شاهددر موقعیت 47، 09، 38 شمالی و 14 ،  40 ، 46 طول شرقی قرار گرفته است. این‌ منطقه‌ با توجه‌ به‌ تقسیمات‌ جغرافیایی‌ کشور وابسته‌ به‌ شهرستان‌ هریس‌ می باشد. بخش‌ خواجه‌ به‌ لحاظ واقع‌ شدن‌ در نزدیکی‌ شهرستان‌ تبریز و نیز احداث‌ سد شهید مدنی‌ در حومه‌ بخش‌ بر روی‌ رودخانه‌ آجی‌ چای‌ و داشتن‌ اراضی‌ وسیع‌ دشتی‌ و پای‌ کوهی‌ از اهمیت‌ والائی‌ برخوردار میباشد و علیرغم‌ موقعیت ‌و امکانات‌ مشروحه‌ فوق‌ بدلیل‌ محروم‌ بودن‌ منطقه‌ میتواند مورد توجه‌ قرار گیرد. احداث ایستگاه تحقیقاتی خواجه و انجام پروژه های مربوط به حفاظت خاک و آب، بعلت‌ عدم‌ دسترسی‌ اهالی‌ مقیم‌ در منطقه‌ به‌ روشهای‌ کاربری‌ ارضی‌، استفاده بهینه از پتانسیل های بالقوه و بالفعل در اراضی دشتی و پای کوهی ، همچنین وسعت زیاد مراتع در منطقه و ممانعت از بروز سیلاب های خطرناک و نیز  احداث‌ سد شهید مدنی‌ بر روی‌ رودخانه‌آجی‌ چای‌ و عنایت‌ بر عدم‌ شور بودن‌ رودخانه‌ در فصول‌ پرآبی‌، حائز اهمیت‌ می باشد.موقعیت این ایستگاه‌ تحقیقاتی طوری تعیین شده است که‌ در برگیرنده‌ الگوهای‌ مشابه‌ در وسعت‌ زیادی‌ از منطقه‌ باشد. ایستگاه حفاظت خاک خواجه  پتانسیل بالایی در زمینه های تحقیقاتی آبخیزداری، حفاظت خاک، فرسایش، جمع آوری و ذخیره نزولات آسمانی و پوشش گیاهی  دارد. وجود سازه های خاکی حفاظت آب و خاک، از قبیل کنتور باند، کنتور ترنج، بانکت های هلالی، استخر ذخیره رواناب و رسوب، سطوح عایق و استقرار گیاهان تاغ و پسته در وسعت قابل توجه و فلور گیاهی متنوع مناطق مارنی از پتانسیل های ویژه آن ایستگاه می باشد.

بخش تحقیقات آب و خاک

       این بخش از سال 1338 با نام اداره خاک شناسی کار خود را در استان آذربایجان شرقی شروع کرده است. تحقیقات در زمینه تغذیه گیاهی، رده بندی خاک، تناسب اراضی و بیولوژی خاک از زمره وظایف این بخش می باشد. در این بخش آزمایشگاه تغذیه گیاهی و تجزیه خاک قرار دارند.

 بخش تحقیقات فنی مهندسی

       این بخش از سال 1338 کار خود را در استان آذربایجان شرقی شروع کرده است. وظایف اصلی بخش تحقیقات فنی ومهندسی کشاورزی درابعاد پژوهشی درسه مرحله قبل از تولید ، دوران تولید و بعداز تولید حول مسائلی است که ذیلا به آنها اشاره میشود .مرحله قبل از تولید: مسائل زیر بنایی منابع آب و خاک ، ماشین الات وتجهیزات زیر بنائی ، آزمون انواع ماشین آلاات وادوات ، یکپارچه سازی اراضی ، ضوابط ومعیارهای طراحی ، احیاء اراضی، احیاء منابع آب، احداث شبکه های آبیاری و زهکشی، تجهیز ونوسازی مزارع، تسطیح اراضی، کاربرد مصالح، روشهای آبیاری، سیستمهای آبیاری تحت فشار و مرحله تولید ماشین ها و  ادوات خاکورزی، برنامه ریزی کاشت، ماشین ها وادوات کاشت، ترکیب ماشین آلات وادوات مناسب ،‌کاربرد انواع انرژی و .... داشت – ماشین ها وادوات داشت : کولیتواتورها ،‌کود پاشها ، سمپاشها ، سله شکن ها ، موتورها و ادوات آبیاری ، برنامه ریزی آبیاری آبیاری، زهکشی، مراقبت و نگهداری سازه ها و تجهیزات مرحله بعد از تولید: ساختمانهای تولید و نگهداری ، ماشینهای حمل ونقل ، خشک کنها ، آسیابها ، خرمنکوبها ، ماشینهای بوجاری ، درجه بندی ، بسته بندی ، شستشو ، ردیف کردن ، ضد عفونی ، خشک کردن ، انبار کردن ، نگهداری در سردخانه ، تبدیلات ، تغلیظ ، انجماد ، نیمه پخت کردن ، خلاء ، تهیة پودر ، ضایعات و....

واحد تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال

     این واحد به نمایندگی از موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال در استان فعالیت می‌نماید که موسسه یادشده بر اساس ماده دوم قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب 1382/04/29 مجلس شورای اسلامی به منظور شناسایی و ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال تشکیل شده است و زیر نظر هیأت امنای سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان مهمترین رکن آن قرار دارد.

مهمترین وظایف موسسه عبارتند از:

1- ساماندهی امر کنترل و گواهی بذر و نهال جهت نیل به تولید و عرضه بذر و نهال با کیفیت و سالم.

2- اعطای حقوق مالکیت معنوی به به­نژادگران ارقام جدید گیاهی.

3- حفاظت از منافع ملی از طریق شناسائی ذخائر توارثی گیاهی کشور و ثبت آنها به نام دولت جمهوری اسلامی ایران.

4- معرفی ارقام جدید گیاهی در فهرست ارقام ملی

5- تدوین و پیشنهاد استانداردهای ملی لازم و روزآمد در زمینه کیفیت و سلامت بذر و نهال.

6- نظارت دقیق و مستمر بر مزارع تولید بذر، باغهای مادری تولید پیوندک، کنترل و صدور گواهی اصالت ژنتیکی، سلامت و کیفیت بذر و نهال تولیدی، صادراتی و وارداتی و صدور گواهی کیفیت جهت ترخیص از گمرکات کشور.