برگزاری دوره آموزشی همزمان سازی فحلی و اصلاح نژاد دام در دانشگاه ملایر

برگزاری دوره آموزشی همزمان سازی فحلی و اصلاح نژاد دام در دانشگاه ملایر

بر اساس گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، روز دوازدهم شهریورماه سال جاری، دانشگاه ملایر با افتخار میزبان برگزاری یک دوره آموزشی تخصصی و بسیار مهم با عنوان "همزمان سازی فحلی و اصلاح نژاد دام" با هدف کلیدی ارتقاء سطح دانش نظری و مهارت‌های عملی کارشناسان و دانشجویان در حیطه حیاتی دامپروری با حضور مدرس نرگس مداحی و جمعی از دانشجویان رشته امور دام در دانشگاه ملایر برگزار شد .

این دوره آموزشی، با محوریت دو ستون اصلی در صنعت دامپروری مدرن، یعنی همزمان‌سازی فحلی و اصلاح نژاد دام، به طور تخصصی به تشریح و تبیین فرآیندها، تکنیک‌ها و یافته‌های جدید علمی پرداخت. شرکت‌کنندگان در این رویداد علمی، فرصتی بی‌نظیر به دست آوردند تا با آخرین دستاوردهای پژوهشی و کاربردی در این دو حوزه مهم آشنا شوند و دانش خود را در مواجهه با چالش‌های روز دامپروری به‌روزرسانی نمایند.

نرگس مداحی، مدرس برجسته و صاحب‌نظر در این رشته، دانش و تجربیات گرانبهای خود را در زمینه تکنیک‌های پیشرفته همزمان‌سازی فحلی و همچنین روش‌های نوین و علمی اصلاح نژاد دام، به صورت جامع و کاربردی با شرکت‌کنندگان به اشتراک گذاشتند. مباحث ارائه شده در این دوره، طیف وسیعی از موضوعات کلیدی را در بر می‌گرفت که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به جدیدترین دستاوردها و روش‌های علمی در جهت بهبود بهره‌وری، افزایش بازدهی و ارتقاء کیفیت ژنتیکی و تولیدی دام‌ها اشاره کرد. این دوره آموزشی، فضایی را برای دانشجویان فراهم آورد تا با دقت و کنجکاوی به بررسی چالش‌های موجود در صنعت دامپروری پرداخته و راهکارهای نوآورانه و علمی برای غلبه بر آن‌ها را بیاموزند.

جزئیات مباحث مطرح شده در دوره:

بخش اول: همزمان سازی فحلی (Estrous Synchronization)

مقدمه و اهمیت همزمان‌سازی فحلی در دامپروری:

1-تعریف همزمان‌سازی فحلی و اصول فیزیولوژیکی آن در گاو، گوسفند و بز.

5-نقش همزمان‌سازی فحلی در برنامه‌ریزی تلقیح مصنوعی (Artificial Insemination - AI)، انتقال جنین (Embryo Transfer - ET) و سایر روش‌های تولید مثل.

6-مزایای اقتصادی و مدیریتی همزمان‌سازی فحلی: کاهش هزینه‌های نیروی کار، افزایش نرخ آبستنی، بهبود برنامه‌ریزی تولید.

7-فاکتورهای مؤثر بر موفقیت همزمان‌سازی فحلی: سلامت گله، تغذیه، مدیریت، شرایط محیطی و عوامل ژنتیکی.

پروتکل‌های دارویی و هورمونی در همزمان‌سازی فحلی:

1-پروستاگلاندین (Prostaglandin): مکانیسم عمل، زمان‌بندی تزریق، دوز مناسب و کاربردهای آن در چرخه‌های فحلی.

2-پروژسترون (Progesterone) و آنالوگ‌های آن (مانند CIDR): نقش پروژسترون در سرکوب چرخه فحلی، پروتکل‌های استفاده از دستگاه‌های داخل واژنی (مانند CIDR، sponges)، زمان‌بندی حذف و اثر آن بر ظهور فحلی.

3-گنادوتروپین‌ها (Gonadotropins) مانند FSH و PMSG: کاربرد FSH در تحریک فولیکول‌زایی چندگانه و PMSG در مراحل مختلف چرخه فحلی.

GnRH (Gonadotropin-Releasing Hormone) و آنالوگ‌های آن : نقش GnRH درتحریک ovulation، پروتکل‌های Ovsynch و Co-Synch و کاربرد آن‌ها در تلقیح مصنوعی برنامه‌ریزی شده (Timed AI).

پروتکل‌های ترکیبی: ترکیب روش‌های فوق برای دستیابی به نتایج بهینه‌تر و افزایش اثربخشی. (مثال: پروتکل‌هایی که شامل پروژسترون،GnRH و پروستاگلاندین هستند).

تفاوت پروتکل‌ها برای گونه‌های مختلف دامی (گاو شیری، گاو گوشتی، گوسفند، بز).

تشخیص فحلی (Heat Detection) در شرایط همزمان‌سازی:

1-علائم رفتاری و فیزیکی فحلی.

2-استفاده از روش‌های سنتی و مدرن در تشخیص فحلی:

نشانگرهای فحل (heat detectors)، مدارهای حرکتی، سیستم‌های پایش فعالیت (activity monitors) و سنسورهای بیومتریک.

3-چالش‌های تشخیص فحلی در گله‌های بزرگ و اهمیت آن در برنامه‌های تلقیح مصنوعی.

روش‌های کاربردی و ملاحظات عملی:

1-آموزش عملی تزریقات هورمونی و جایگذاری دستگاه‌های داخل واژنی.

2-مدیریت گله در طول دوره همزمان‌سازی.

3-نکات مهم در زمان تلقیح مصنوعی پس از پروتکل‌های همزمان‌سازی.

4-ارزیابی نتایج و بررسی علل شکست احتمالی.

بخش دوم: اصلاح نژاد دام (Animal Breeding/Genetic Improvement)

مبانی ژنتیک کمی در اصلاح نژاد دام:

1-مفاهیم وراثت‌پذیری (Heritability)، همبستگی ژنتیکی (Genetic Correlation) و تکرارپذیری (Repeatability).

2-توزیع وراثت‌پذیری برای صفات مختلف اقتصادی در دام‌ها (تولید شیر، تولید گوشت، تولید پشم، باروری، سلامت).

3-تأثیر محیط بر بروز صفات و تفکیک اثرات ژنتیکی و محیطی.

روش‌های انتخاب در اصلاح نژاد دام:

1-انتخاب بر اساس عملکرد فردی (Individual Performance): مزایا، محدودیت‌ها و کاربرد آن.

2-انتخاب بر اساس خویشاوندی (Pedigree Selection): استفاده از اطلاعات پدر و مادر و سایر بستگان.

3-انتخاب بر اساس تولید (Progeny Testing): ارزیابی ارزش ژنتیکی والد از طریق عملکرد فرزندان.

4-انتخاب بر اساس عملکرد هم‌خونی (Sib Testing): ارزیابی ارزش ژنتیکی از طریق عملکرد خواهر و برادر.

الف- شاخص‌های انتخاب (Selection Indices): ترکیب چندین صفت در یک شاخص برای اولویت‌بندی حیوانات (مانند شاخص TPI در گاو هلشتاین).

ب-انتخاب با کمک نشانگرهای مولکولی (Marker-Assisted Selection - MAS): استفاده از DNA برای شناسایی ژن‌های مطلوب و پیش‌بینی ارزش ژنتیکی.

مدل‌های پیش‌بینی ارزش ژنتیکی (Genetic Evaluation Models):

BLUP (Best Linear Unbiased Prediction):معرفی روش BLUP و دلایل برتری آن نسبت به روش‌های سنتی.

BLUP چند صفتی (Multi-Trait BLUP): مدل‌سازی و پیش‌بینی همزمان چندین صفت.

BLUP مبتنی بر اطلاعات ژنومی (Genomic BLUP - GBLUP): استفاده از اطلاعات SNP (Single Nucleotide Polymorphism) برای ارزیابی دقیق‌تر ارزش ژنتیکی، به خصوص در سنین پایین.

استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی در ارزیابی ژنتیکی.

اصلاح نژاد برای صفات مختلف:

صفات تولیدی: شیر، چربی، پروتئین، وزن لاشه، نرخ رشد.

صفات باروری: فواصل زایمان، سن اولین زایمان، نرخ آبستنی.

صفات سلامتی و مقاومت به بیماری: وراثت‌پذیری بیماری‌ها، انتخاب برای افزایش مقاومت.

صفات کیفی: کیفیت گوشت، کیفیت شیر.

صفات مقاومتی: سازگاری با شرایط محیطی، تحمل به گرما.

استراتژی‌های برنامه‌ریزی اصلاح نژاد:

تعیین اهداف اصلاح نژادی متناسب با شرایط منطقه و بازار.

ایجاد بانک ژن و حفظ تنوع ژنتیکی.

مدیریت جفت‌گیری و برنامه‌ریزی تلقیح مصنوعی با اسپرم‌های اصلاح شده.

ملاحظات اخلاقی در اصلاح نژاد.

اهمیت برگزاری دوره و چشم‌انداز آینده:

برگزاری چنین دوره‌های آموزشی تخصصی و کاربردی در سطح دانشگاهی، نقش حیاتی و بی‌بدیلی در تربیت نیروی انسانی متخصص، ماهر و کارآمد برای صنعت استراتژیک دامپروری کشور ایفا می‌کند. این دوره‌ها با مسلح کردن دانشجویان به آخرین دانش روز و مهارت‌های عملی، آن‌ها را برای ورود به بازار کار و ایفای نقش مؤثر در پیشبرد اهداف این صنعت آماده می‌سازند. در نهایت، این امر می‌تواند گام مؤثری در راستای تحقق خودکفایی در تولیدات دامی، افزایش بهره‌وری در واحدهای تولیدی و ارتقاء کیفیت محصولات دامی برداشته و به توسعه پایدار بخش کشاورزی و دامپروری استان و کشور کمک شایانی نماید.

مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، با رویکردی حمایتی و پیشرو، همواره از اینگونه ابتکارات آموزشی و علمی استقبال کرده و بر تعهد خود در جهت پیشرفت و توسعه پایدار بخش کشاورزی و دامپروری استان همدان تأکید می‌ورزد. این مرکز امیدوار است با برگزاری مستمر این‌گونه دوره‌های آموزشی، شاهد ارتقاء سطح علمی و فنی فعالان حوزه دامپروری و در نتیجه، شکوفایی هرچه بیشتر این صنعت در منطقه باشیم. امید است این دانش و مهارت‌ها به سرعت در مزارع و واحدهای دامپروری استان پیاده‌سازی شده و نتایج ملموسی در بهبود شاخص‌های تولید و سودآوری به همراه داشته باشد.