ایستگاه تحقیقات قره چریان

یکى از شیوه ‏هاى کنترل سیلابها در سالهاى اخیر آبخواندارى مى‏باشد. آبخواندارى مجموعه‏اى از عملیات مکانیکى و بیولوژیکى است که با مهار و نفوذ سیلاب بر روى عرصه‏هاى آبخوان منجر به احیاء کمى و کیفى منابع آب، تقلیل و حتى حذف خسارتهاى سیل، احیاء مراتع و ایجاد جنگل‏هاى دست کاشت و بهینه‌سازى محیط زیست مى‏شود. بدین منظور ایستگاه پخش سیلاب بر آبخوان سهرین – قره‌چریان در سال ۱۳۷۵ در دشتی با همین نام احداث گردیده است. دشت سهرین- قره‌چریان در حد ‌فاصل رودخانه‌های فصلی سهرین و قره‌چریان قرار گرفته است. ایستگاه مذکور در قالب مجتمع ایستگاههای تحقیقاتی و مشتمل بر سه ایستگاه تحقیقات پخش سیلاب بر آبخوان، ایستگاه تحقیقات صنوبر و ایستگاه تحقیقات علوم دامی می‌باشد.

 مشخصات ایستگاه:

مساحت کل ایستگاه: ۴۲۰ هکتار

مساحت عرصه پخش سیلاب: ۲۳۵ هکتار

عرض‌ جغرافیایی: ´۴۸ °۳۵ الی ´۵۰ °۳۶

طول جغرافیایی: ´۱۵ °۴۸ الی ´۲۶ °۴۸

فاصله با مرکز استان: ۳۰ کیلومتر

حداکثر ارتفاع دشت از سطح دریا:۱۹۰۰ متر

حداقل دشت از سطح دریا: ۱۴۵۰ متر

جهت شیب اصلی دشت: شمال به جنوب و بطور متوسط برابر ۲ درصد است.

 سازه‌های احداث شده در ایستگاه:

بند انحرافی:جهت انحراف سیلاب به داخل عرصه پخش.

سرریز جانبی: جهت سرریز نمودن آب اضافی وارد شده به کانال و جلوگیری از تخریب کانال انتقال.

کانال انتقال سیلاب (آبرسان): به طول ۲۱۰۰ متر و از بند انحرافی تا محل ورود به عرصه پخش احداث گردیده که شکل عرضی کانال ذوزنقه‌ای با قاعده پایینی ۴ متر و شیب‌های جانبی ۱ به ۱ و ارتفاع حداکثر جریان  ۵/۱ متر در نظر گرفته شده است.

کانال آبرسان-گسترشی:جمعاً بطول ۲۳۰۰ متر با عرض متوسط ۱۲ متر و عمق متوسط ۱ متر جهت هدایت آب از کانال انتقال به انتهای عرصه و پخش آن به عرصه احداث گردیده است.

کانالهای پخش: این کانال‌ها درعرصه پخش به تعداد ۱۵ ردیف با لبه تراز به عرض ۴ متر وبه عمق ۵/۰ متر احداث گردیده که طول آنها از ابتدا به سمت انتهای عرصه کوتاه‌تر می‌شود.

پشته‌های خاکی:برای جمع‌آوری آب تمرکز یافته حاصل از پخش کانال‌های بالادست و هدایت آن به طرف دروازه‌ها، نفوذ در عرصه و ایجاد زمینه کشت نهال در پشت آنها احداث گردیده است.

دروازه‌ها:این دروازه‌ها در طول کانال‌های پخش و بسته به موقعیت کانال در بین خط‌القعرها و خط‌الرأسها و با فاصله تقریبی ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر از همدیگر احداث گردیده‌اند. تعداد دروازه ها جمعاً ۵۷ دستگاه بوده و از جنس سنگ و ملات ساخته شده‌اند که احداث آنها تا کانال ششم دارای کف سنگ و سیمان بوده و بقیه فاقد کف سنگ و سیمان می‌باشند.

بند خاکی:برای جمع‌آوری آب‌های تمرکز یافته در آبراهه‌ها و هدایت آنها به داخل کانال‌های پخش احداث شده است. همچنین این حوضچه‌ها موجب ایجاد یک فضای زیست محیطی برای پرندگان مهاجر گردیده است.

 هواشناسی: در این رابطه در آذر ماه ۱۳۸۲ با نظارت سازمان هواشناسی استان اقدام به احداث ایستگاه کلیماتولوژی در عرصه گردید که آمار مربوطه از تاریخ ۱/۱/۲۰۰۴ ثبت می‌گردد.

هیدرومتری:به منظور اندازه‌گیری میزان آب ورودی به عرصه پخش سیلاب از ایستگاه هیدرومتری که در ورودی کانال انتقال آب احداث شده استفاده می‌گردد که با استقرار یک دستگاه لیمنوگراف در آن امکان سنجش ارتفاع آب ورودی فراهم خواهد شد. ضمن اینکه با توجه به احداث سازه خروجی برای ایستگاه امکان سنجش ارتفاع و سرعت آب خروجی از ابتدای آبگیری در سال ۱۳۸۴ فراهم شده است. همچنین برای سنجش میزان دبی ورودی به عرصه، ارتفاع آب با استفاده از اشل‌های نصب شده در داخل کانال آبرسان و کانال‌های پخش از سال ۸۴  به‌طور مرتب اندازه‌گیری شده است.

طرحهای تحقیقاتی انجام شده در ایستگاه:

بررسی و مقایسه رژیم رطوبتی خاک در عرصه پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب

مطالعه تأثیر پخش سیلاب در تغییرات پوشش گیاهی دشت سهرین – قره‌چریان

مطالعات اصلاحی و ژنتیکی توده های موجود از سه گونه مهم Poa  و بررسی امکان تلاقی بین گونه ای جهت دستیابی به پتانسیل های موجود در آنها

بررسی اثر طول دوره پرواربندی بر خصوصیات لاشه بره‌های نر افشاری

بررسی عملکرد تولیدی و تولید مثلی آمیخته بزهای ماده بومی (سیاه بز) و بزهای نر سانن در شرایط مزرعه

بررسی اثر وزن و سن از شیرگیری بر عملکرد پرواری بره های نر افشاری

عمل‌آوری کلش برنج با قارچ پلوروتوس جهت استفاده در پروار بره های نر افشاری

رحهای تحقیقاتی در دست اجرا در ایستگاه:

بررسی شرایط رطوبتی خاک برای تعیین محل مناسب کشت

طرح پایش عام آبخوان ایستگاه قره‌چریان

بررسی و تعیین مناسب ترین شاخص فرسایندگی باران در استان زنجان

بررسی تاثیر بکارگیری سامانه‌های سطوح آبگیر مدیریت شده در افزایش تولیدات گیاهی

بررسی تاثیر زمان و نوع شخم بر فرسایش حاصلخیزی خاک و ‌عملکرد ‌گندم

بررسی تاثیر فیلترهای سنگ ریزه‌ای در بهینه‌سازی نفوذ و نقش آن در افزایش ذخیره رطوبتی سامانه‌های سطوح آبگیر

بررسی عملکرد سطوح عایق، نیمه‌عایق و طبیعی در فرایند بارش رواناب سامانه‌های سطوح آبگیر

طرح بررسی تاثیر سطوح نیمه عایق و طبیعی در تغییرات رطوبت پروفیل خاک سامانه‌های سطوح آبگیر بهینه‌سازی شده

آزمایش نهائی سازگاری ارقام مختلف صنوبر (پوپولتوم مقایسه‌ای) جهت انتخاب مناسبترین آنها – فاز دوم

مطالعه اثر روشهای مختلف هرس و فاصله کاشت در میزان تولید گل و اسانس گل محمدی

ارزیابی اکسشن‌های Festuca ovina بمنظور تولید علوفه و بذر در شرایط دیم و آبی استان زنجان

خلاصه ای از دستاوردها پخش سیلاب

تغذیه منابع آب زیرزمینی و افزایش ذخیره آبخوان و در نتیجه افزایش بده آب چشمه‌ها، چاه ها و قنوات پایین دست بطور متوسط سالانه حدود 5/5 میلون مترمکعب

احیای بیش از 60 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در پائین دست ایستگاه و تعداد قابل ملاحظه ای قنات و چشمه که البته بر اساس بررسیهای محلی بیش از 40 حلقه چاه نیز بعد از احداث ایستگاه حفر گردیده که با احتساب آن بیش از 100 حلقه چاه در منطقه احیاء یا حفر شده اند.

افزیش منابع آب زیرزمینی، موجب تبدیل بسیاری از زمینهای زراعی دیم به آبی گردیده و در نتیجه موجب بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی ساکنین منطقه گردیده است.

ایجاد اشتغال در منطقه محدوده طرح و روستاهای پایین دست.

انحراف سیلابهای ایجاد شده در رودخانه به سمت ایستگاه و جلوگیری از خطرات سیلاب در روستاهای پایین دست واقع در مسیر رودخانه.

استقرار پوشش گیاهی چشمگیر به لحاظ کمی و کیفی.

استقرار درختان و درختچه‌های خودرو از جمله صنوبر، سنجد، بید، گز و  در داخل ایستگاه پخش سیلاب.

افزایش بده قنات موجود در ایستگاه و فعالیت بخش خصوصی در داخل ایستگاه به منظور پرورش ماهی و کشاورزی.

آب ذخیره شده در حوضچه‌های پخش سیلاب که اکثرا تا اواخر مرداد ماه نیز دارای آب می‌باشند (به علت وجود زهکشی از بالادست به سمت حوضچه‌های پایین دست)، موجب بوجود آمدن شرایط تالابی در برخی از قسمت‌های ایستگاه شده است. این شرایط علاوه بر ایجاد چشم‌اندازهای زیبا، زمینه را برای ایجاد پناهگاهی مناسب برای حیوانات وحشی از جمله آهو، گرگ، روباه، گراز، خرگوش، عقاب، اردک و لک لک فراهم  کرده است. 

آبخوان زنجان با توجه به شرایط استثنایی  ایجاد شده در آن  مخصوصا در اوایل بهار، می‌تواند بعنوان یک مکان تفریحی گردشگری و اکوتوریسمی مورد استفاده قرار گیرد. این نوع بهره‌برداری درصورت برنامه‌ریزی صحیح، از لحاظ اقتصادی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

تاثیرات ایستگاه پخش سیلاب:

محصول‌دهی درختان بادام، مو، سنجد در داخل عرصه پخش سیلاب

افزایش کمیت و کیفیت پوشش گیاهی

تغییر اکوسیستم منطقه

فراهم نمودن حیات وحش مناسب برای گونه‌های مختلف جانوری

افزایش سطح آب زیرزمینی و احیاء دوباره برخی قناتها و چاههای پایی‌دست

افزایش سطح زیر کشت زمینهای آبی در پایین‌دست ایستگاه

بازگشت بسیاری از روستاییان مهاجرت کرده به محل سکونت خود

دائمی شدن جریان سطح آب پایه در رودخانه قره‌چریان

اعضای ایستگاه

دکتر قباد رستمی زاد سمت:رئیس ایستگاه تحصیلات:دکتری آبخیزداری پست الکترونیک :rostamizad60@gmail.com تلفن تماس:02433026120