زاگرس، سرمایه‌ای حیاتی اما فراموش‌شده در حکمرانی ملی

به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، رضا سیاه‌منصور، عضو هیئت علمی و محقق ارشد پژوهش‌های جنگل‌ها و مراتع این مرکز، ضمن هشدار نسبت به تهدیدات روزافزون منطقه زاگرس، بر ضرورت تعامل مسئولانه با این اکوسیستم ارزشمند تأکید کرد و گفت: «جنگل‌ها محل دفع زباله نیستند و ما مدیون زاگرس هستیم؛ اگر گامی مثبت در حفظ آن برداریم، زاگرس نیز پاسخ‌گو خواهد بود.

وی با اشاره به نقش راهبردی زاگرس در تأمین امنیت غذایی و اکولوژیکی کشور اظهار داشت: این منطقه با در اختیار داشتن بیش از ۴۲ درصد از منابع آبی کشور، تولید ۷۵ درصد انرژی شامل نفت، گاز و برق، میزبانی ۷۰ درصد جمعیت عشایری و ۵۰ درصد دام کشور، تنوع زیستی بی‌نظیر، و جاذبه‌های گردشگری، سهمی انکارناپذیر در توسعه پایدار دارد اما با وجود این ظرفیت‌ها، جایگاه واقعی آن در نظام حکمرانی کشور مغفول مانده است.

 سیاه‌منصور یکی از عوامل ناترازی انرژی را بی‌توجهی به ظرفیت منابع طبیعی دانست و خاطرنشان کرد: آتش‌سوزی در منابع طبیعی، همچون تجربه‌های تاریخی، نمونه‌ای از پیامدهای بی‌توجهی به این سرمایه‌هاست.

وی با انتقاد از عدم هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در مدیریت عرصه‌های ملی، گفت: این عدم همکاری موجب تبدیل منابع طبیعی به محل انباشت زباله‌های شهری و ساختمانی شده است؛ به‌گونه‌ای که در برخی مناطق زباله بخشی از افق تشکیل‌دهنده خاک تلقی می‌شود، در این بین پلاستیک نیز به عنوان چهره‌ای پرتکرار در اراضی ملی دیده می‌شود.

این محقق زاگرس را مهاجرپذیر خواند و افزود: اگر زاگرس نباشد، جز شمال کشور، تنها دشتی کویری خواهیم داشت و با تنوع زیستی بی نظیر این منطقه باید در حفظ آن کوشا باشیم.

 سیاه‌منصور با تأکید بر تأثیر مخرب رهاسازی زباله و پلاستیک در عرصه‌های جنگلی تصریح کرد: در هنگام حریق، ترکیب سم آکرولئین ناشی از سوختن مواد سلولزی با سیانید هیدروژن حاصل از پلاستیک، ماده‌ای کشنده تولید می‌کند که جان نیروهای اطفای حریق را تهدید می‌نماید و این موضوع نشانگر مسئولیت مستقیم ما در برابر جان انسان‌هاست.

وی یکی از مشکلات ساختاری زاگرس را مالکیت مشاعی عنوان کرد و اظهار داشت: طرح‌های بهره‌برداری مشاع نه به‌درستی اجرا می‌شوند و نه به‌طور اصولی نگهداری می‌گردند، با این حال، این روند اشتباه ادامه دارد و مرکز تحقیقات لرستان با همکاری مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و هدایت اینجانب، لیست کاملی از گونه‌های مقاوم به حریق تهیه کرده است که در طرح‌های اصلاح و احیای مراتع قابل استفاده خواهد بود.

عضو هیئت علمی و محقق ارشد پژوهش‌های جنگل‌ها و مراتع در ادامه به تأثیر آتش‌سوزی بر اکوسیستم اشاره کرد و گفت: حریق باعث تبدیل جنگل بلوط دانه‌زاد به شاخه‌زاد می‌شود که منجر به کاهش تاب‌آوری، تخریب شدید کیفیت جنگل، حذف نهال‌های جوان، و حذف زیستگاه حیوانات مفیدی چون سنجاب خواهد شد.

سیاه‌منصور با نگاهی علمی بیان کرد: «فشار بیش از حد دام در نواحی جنگلی و برداشت محصولات کشاورزی در روزهای آینده، آتش‌سوزی‌های گسترده را رقم خواهد زد. الگوی آتش‌سوزی تابع نزولات جوی است؛ هرچند تعداد آن ممکن است نوسانی باشد، اما آثار آن روندی تجمعی و رو به افزایش دارد.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: زاگرس نابود نمی‌شود، بلکه با تخریب تدریجی، انسان را از خود حذف می‌کند. کاهش پوشش گیاهی، کم‌آبی، خشکسالی، سیل، فرسایش، رانش زمین و افزایش دما پیامدهای این زوال است و اگر به منافع خود بی‌تفاوت هستیم، حداقل به بقای نسل‌های آینده بیندیشیم؛ زیرا دود این آتش، نخست به چشم ساکنان منطقه و بهره‌برداران می‌رود و در نهایت، گریبان نسل‌های آینده را خواهد گرفت.