پدافند غیرعامل و ذخایر ژنتیکی گیاهی؛ بنیان سپر زیستی امنیت غذایی کشور

به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، مریم اسدی‌پور پژوهشگر ارشد بانک ژن گیاهی مرکز در گفتگوی ویژه با روابط عمومی با اشاره به تجربه جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در سال جاری بار دیگر اهمیت پدافند غیرعامل را به‌عنوان رویکردی پیش‌دستانه برای حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی کشاورزی یادآور شد و گفت: در مطالعه استان لرستان به‌عنوان نمونه‌ای از مناطق پرریسک اقلیمی کشور، نشان داد که سیاست‌های هوشمندانه پدافند غیرعامل و بهره‌گیری از ذخایر ژنتیکی گیاهی می‌توانند تاب‌آوری تولید و پایداری اجتماعی جوامع کشاورزی را به‌طور معناداری افزایش دهند. 

وی همچنین بر نقش بانک‌های ژن گیاهی در امنیت غذایی ملی و ضرورت هم‌افزایی نهادهای پژوهشی، اجرایی و محلی برای تقویت پدافند غیرعامل تأکید کرد و افزود: پدافند غیرعامل به‌عنوان مجموعه‌ای از اقدامات غیرمسلحانه با هدف کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی، جایگاه ویژه‌ای در نظام امنیت ملی و توسعه پایدار کشورها یافته است.

پژوهشگر ارشد بانک ژن گیاهی مرکز  تصریح کرد: بخش کشاورزی، به‌دلیل وابستگی شدید به منابع طبیعی و شرایط اقلیمی، از حساس‌ترین حوزه‌ها در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی به‌شمار می‌رود و در سال جاری، "جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل" به‌عنوان رویدادی ژئوپلیتیکی، به‌طور غیرمستقیم امنیت غذایی، حمل‌ونقل نهاده‌ها و تجارت منطقه‌ای محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار داد و تکرار خشکسالی‌های شدید و وقوع سیل در استان‌هایی چون لرستان، آسیب‌پذیری اکوسیستم‌های زراعی و منابع ژنتیکی را برجسته کرد، بر این اساس، ضرورت تدوین سیاست‌های پدافند غیرعامل در حوزه کشاورزی بیش از پیش آشکار گردیده است
اسدی‌پور نظام کشاورزی کشور را متکی بر شبکه‌ای از زیرساخت‌های فیزیکی (آبیاری، گلخانه، صنایع تبدیلی)، زیستی (بانک‌های ژن، مزارع تحقیقاتی) و فناورانه (سامانه‌های داده و هشدار اقلیمی) عنوان کرد و افزود: پدافند غیرعامل در این حوزه بر سه محور اصلی استوار کاهش آسیب‌پذیری فیزیکی و سایبری زیرساخت‌ها از طریق طراحی مقاوم و استقرار سامانه‌های هشدار سریع؛ مدیریت دانش و داده‌های ژنتیکی برای دسترسی ایمن به منابع ژنومی در شرایط بحران و توانمندسازی نیروی انسانی و شبکه‌های محلی برای واکنش سریع و هماهنگی بین‌سازمانی استوار است و تحقیقات نشان می‌دهد که اجرای اقدامات پیشگیرانه پدافند غیرعامل، تا ۶۰ درصد می‌تواند خسارات وارده به زیرساخت‌های کشاورزی را کاهش دهد. 

این محقق برجشته مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان به معرفی بانک‌های ژن گیاهی به عنوان یکی از زیرساخت‌های استراتژیک، نقش تعیین‌کننده‌ای در "پدافند زیستی و امنیت غذایی ملی" پرداخت و افزود: نگهداری از ژرم‌پلاسم گونه‌های زراعی، بومی و وحشی، ضامن تنوع ژنتیکی و تولید ارقام مقاوم به خشکی، شوری و بیماری‌ها است  و در شرایط بحرانی ـ چه ناشی از جنگ و چه تغییر اقلیم ـ این ذخایر به منزله «ذخیره راهبردی کشور» برای احیای تولید عمل می‌کنند. 
وی تصریح کرد: حفاظت فیزیکی، دیجیتال و قانونی از بانک‌های ژن باید به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی در چارچوب سیاست‌های پدافند غیرعامل دیده شود و استان لرستان، الگوی تاب‌آوری اقلیمی استان لرستان در سال‌های اخیر با دو پدیده متضاد خشکسالی و سیل دست‌وپنجه نرم کرده است در این بین تحلیل داده‌های اقلیمی نشان می‌دهد که افزایش شدت خشکی خاک و تغییر در الگوی بارش، آسیب قابل‌توجهی به نظام‌های تولید سنتی وارد کرده است.
اسدی‌پور ادامه داد: بااین‌حال، تجربه اجرای طرح‌های حفاظت خاک، احیای گونه‌های بومی و توسعه شبکه‌های هشدار محلی، نشان داده است که "مدیریت بومی و استفاده از تنوع ژنتیکی گیاهان بومی لرستان"، ظرفیت تاب‌آوری منطقه را افزایش داده است و این تجربه می‌تواند به‌عنوان الگوی بومی‌سازی پدافند غیرعامل در سایر استان‌های کشور مورد استفاده قرار گیرد.  
وی در پایان با اشاره به تجربه سال جاری گفت: تهدیدات ژئوپلیتیکی، تغییر اقلیم و نوسانات اقتصادی می‌توانند هم‌زمان نظام کشاورزی را تحت فشار قرار دهند و در چنین شرایطی، "پدافند غیرعامل و مدیریت ذخایر ژنتیکی گیاهی" نقش محوری در تضمین امنیت غذایی ایفا می‌کنند.
 همچنین با ارائه پیشنهادهای اجرایی از جمله تدوین نقشه ملی پدافند غیرعامل کشاورزی با لحاظ تهدیدات اقلیمی و ژئوپلیتیکی؛ تقویت نظام حفاظت فیزیکی و دیجیتال از بانک‌های ژن گیاهی؛ توسعه شبکه‌های محلی هشدار سریع در استان‌های پرخطر مانند لرستان؛ آموزش پدافند غیرعامل برای کارشناسان و بهره‌برداران بخش کشاورزی و افزایش همکاری بین‌نهادی میان مرکز پدافند غیرعامل، بانک‌های ژن و مراکز تحقیقاتی می‌توان گفت که ذخایر ژنتیکی گیاهی سپر زیستی کشور در برابر تهدیدات چندبعدی هستند و حفاظت از آن‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از پدافند غیرعامل و تاب‌آوری ملی است.

جهت دریافت اخبار در کانال ایتای سازمان تات کلیک نمایید

جهت دریافت اخبار تات لرستان در کانال ایتا کلیک نمایید